In en uit de mode, Terra / ArtEZ Press 2014

Een overzichtelijk, rijk geïllustreerd handboek. Het schetst de ontwikkeling van mode en kleedgedrag in Europa vanaf de antieke oudheid tot aan het begin van de 21ste eeuw. In deze fascinerende geschiedenis is een aantal processen bepalend geweest, zoals de ontwikkeling van de coupe in de middeleeuwen en de opkomst van de burgerlijke idealen in de 19de eeuw. En steeds weer blijken beelden uit het verleden een bron van inspiratie te zijn voor eigentijdse vormgeving. Veel van wat uit de mode raakt komt er ooit weer in.

‘Uitgerekend een Engelsman geldt als de vader van de Franse haute couture: Charles Frederick Worth (1826 – 1895) is een stoffenverkoper in een Londens warenhuis als hij naar Parijs verhuist om bij modehuis Gagelin te gaan werken. Hij ontwerpt en maakt kleren van de stoffen van het huis en laat ze door zijn vrouw showen – een nieuwe manier van presenteren. Worth wordt zakenpartner van Gagelin en in 1858 opent hij zijn eigen salon, erst in Parijs, even later in Londen. Worth is onbeleefd en arrogant, maar zijn ideeën worden gretig nagevolgd. Hij verwerft cultstatus en bedient zich – baanbrekend in die tijd – van een uitgekiende marketing. Hij is de eerste die zijn creaties `signeert` met een ingenaaid labeltje van stof met zijn naam in handschrift. Jaarlijks laat Worth zijn nieuwe collectie presenteren door modellen Het publiek kan dan een ontwerp kiezen en in de eigen maat laten uitvoeren. De klant heeft geen enkele inbreng in het ontwerp: Worth dicteert, de clientèle volgt.
Mode verandert nu volgens een vast ritme en dat stimuleert de omzet. Deze gang van zaken zet de trend. De belangrijkste modeontwikkelingen in deze periode – ovale crinoline, polonaise, tournure, strakke belijningen omstreeks 1878 en de cul de Paris – worden aan Worth toegeschreven. Hij propageert het dragen van hoeden die hoofd en gezicht accentueren; luifelhoeden en mutsen zijn op slag ouderwets. Al vroeg gebruikt hij intense schakeringen van de nieuwe anilinekleurstoffen. De kleding van Worth is heel duur: zelfs heel rijke klanten laten hun garderobe volgens de laatste mode veranderen in plaats van nieuwe creaties aan te schaffen. Tot zijn klantenkring behoren aristocrates uit heel Europa, zoals  keizerin Elisabeth van Oostenrijk, vorstin Pauline van Metternich en koningin Victoria van Engeland, maar de belangrijkste was de modebewuste keizerin Eugénie van Frankrijk, de beschermvrouwe van huize Worth. Er wordt gezegd dat Eugénies gehechtheid aan de crinoline er de oorzaak van is dat deze langer in de mode blijft dan de kritische Worth eigenlijk wil, maar deze klant wil hij uiteraard niet kwijt. Tot de klantenkring horen verder ook rijke Amerikanen, zoals de Rockefellers en de Vanderbilts, en rijke burgervrouwen, actrices als Lilly Langtree en courtinsanes als Cora Pearl. Zolang men de hoge rekening kan betalen, is iedereen welkom. In zekere zin is daarmee een nieuwe stap gezet in de democratisering van de mode.’