Twee schetsen die ingaan op geschiedenis en betekenissen van respectievelijk hoeden en brillen.

‘Er zit ook een bepaald machtsaspect in zien zonder zelf gezien te worden. Anna Wintour, de beruchte hoofdredactrice van de Amerikaanse Vogue, verschijnt in het openbaar meestal met zonnebril. Maar volgens de roddels heeft dat minder met machtsvertoon te maken dan met het verdonkeremanen van kraaiepootjes.’

Tijdens de laatste decennia is in de mode het grote mixen begonnen.

‘Het zal eind jaren tachtig geweest zijn, toen Jean Paul Gaultier een glitterjurk combineerde met een Noorse trui. Dit was niet de eerste en niet de laatste keer dat de meester zijn publiek tracteerde op een eclectisch beeld dat de gangbare conventies van de Goede Smaak tartte. Gaultiers postmoderne modecocktails onderscheidden zich altijd al door een gewaagde mix van ingrediënten: uitheemse folklore met westerse grootstadse chic, mannelijke met vrouwelijke clichés, wol met kant, onder- met bovenkleding, ernst met humor, enzovoort.’

De hoogst eigen mix als expressiemiddel van een individualiteit – niet alleen op het terrein van de mode zelf maar ook interdisciplinair:

‘De traditionele grens tussen kunst en toegepaste kunst, tussen populair en elitair, is aan het vervagen. Verschillende kunstobjecten zijn immers behalve visueel ook functioneel. De marktmechanismes waarin beide categorieën zijn ingebed, lijken op elkaar. Net als mode of industrieel design heeft ook kunst bepaalde doelgroepen, al heet dat in die sector niet zo. (…) Nieuwere tijdschriften tonen kunst, fotografie, film en mode en hun onderlinge hybriden naast elkaar, waarbij conventionele hokjes meer en meer in verval raken.’

8 lemma’s van ontwerpers en fotografen waarin het respectievelijke werk beknopt wordt toegelicht

Elk jaar weer kondigt de modepers een Nieuwe Vrouwelijkheid aan. Idealen van vrouwelijkheid veranderen met de tijdgeest maar bepaalde aspecten lijken elke trend te trotseren, zoals indicaties van een jong en gezond lijf met een hoge oestrogeenspiegel.

‘Behalve de biologische constanten zijn er door de cultuur bepaalde invloeden werkzaam die de concepten van vrouwelijkheid vormen en bijsturen. In de commerciële sector gebeurt dat via bepaalde looks, die telkens de conventionele schoonheid op smaak brengen: nu eens wat zoeter, dan weer wat pittiger, maar altijd binnen de registers van het makkelijk verteerbare. Een radicale esthetiek die daadwerkelijk iets vernieuwt, gebruikt onconventionele, in eerste instantie vaak `lelijke` elementen om een anti-mode te lanceren. Soms kan het lang duren voordat dat wordt opgepikt door de commercie, die er de scherpe kantjes van afhaalt teneinde er wederom iets gemakkelijk consumeerbaars van te maken.’

En wat te denken van het psychische landschap van de vrouw volgens Clarissa Pinkola Estés en Camille Paglia!

Doelstellingen in het verleden van de modeopleiding aan de Arnhemse kunstacademie

‘Aan zweverige artistiekelingen had men niets; evenmin aan stereotype voortbrengselen. Waar het om ging, was de vorming van mensen die toegang hadden tot hun eigen originaliteit, en die in staat waren om van daaruit tot bruikbare producten te komen. Je moest draagbare kleren kunnen ontwerpen, maar zonder bij voorbaat op verkoopbaarheid te mikken. Daarvoor moest je het aandurven om veilige, platgetreden paden te verlaten, of, zoals Elly Lamaker telkens riep: “Jullie moeten gekke mensen worden!”’

De ontwikkeling van de modeopleiding aan de Arnhemse kunstacademie in het verleden, vanaf de eerste jaargang in 1953

‘Elly Lamaker was in alle vakken even veeleisend. Het begrip kwaliteit diende van meet af aan de leidraad te zijn voor een ieder op de afdeling – studenten alsook docenten. In dat opzicht bleek de hoofddocente niet tot compromissen bereid. Haar uitbranders als reactie op inferieure prestaties waren alom gevreesd. Vooral als de inferioriteit te wijten viel aan een oppervlakkige werkwijze, dan kon je als student wel inpakken. Oppervlakkigheid was het ergste waaraan je je kon bezondigen.’

Vernieuwingen binnen het modebeeld en het modemechanisme tijdens de laatste halve eeuw

‘Als we op een halve eeuw modegeschiedenis terugkijken, ontdekken we een duizelingwekkende veelvoud aan belijningen, kleuren en trends. Een constante binnen dit geheel vormt het magische begrip Nieuw. De waarneming van het nieuwe was (en is nog steeds) een met niets anders vergelijkbare sensatie; dat zal iedereen beamen die met mode bezig is. Maar niet alleen de feitelijke kleding is tijdens de afgelopen vijf decennia vaak veranderd, ook het vernieuwingsproces zelf heeft opmerkelijke ontwikkelingen doorgemaakt. Dit hangt samen met de kernbegrippen industrialisering, democratisering en individualisering, die sinds de negentiende eeuw de hoedanigheid van de westerse cultuur hebben gevormd. De industriële ontwikkelingen hebben gezorgd voor een breed, snel wisselend aanbod aan zowel goederen alsook informatie. Dit aanbod is in alle opzichten democratischer bereikbaar geworden. Is het gelijktijdige proces van toenemende individualisering hiermee verbonden of juist onverenigbaar? Tussen het dwingende modedictaat van zo’n vijftig jaar geleden en het dictaat van de individualiteit anno nu is de ontstaanswijze alsook de betekenis van modenieuws gewijzigd, en daarmee ook het vak van de modevormgever.’

Hedendaagse doelstellingen binnen de modeopleiding aan de Arnhemse kunstacademie

‘Het studietraject is geënt op modeontwerpen. Voor mode-illustratoren wordt een individueel studietraject samengesteld. In alle gevallen wil de opleiding het voor studenten mogelijk maken om naar persoonlijke voorkeur en specifieke interesse en aanleg binnen het vakgebied een visie te ontwikkelen en te realiseren.’

Het studieverloop van de modeopleiding aan de Arnhemse kunstacademie van het 1e jaar tot aan het eindexamen. Alle aspecten van het ontstaansproces van modekleding komen aan bod.

‘Om te beginnen moet de student zichzelf leren te bevrijden van vooropgezette denkbeelden, gemeenplaatsen en andere onoorspronkelijke patronen die in de loop van tijd geaccumuleerd zijn, en die zijn waarneming en creatieve vermogens belemmeren. Dit moeilijke en vaak pijnlijke proces vereist zorgvuldige begeleiding, waarbij de student tevens wordt gestimuleerd om nieuwe terreinen te ontdekken.’

Wat maakt de modeopleiding aan de Arnhemse kunstacademie zo bijzonder?

‘Het geheim van dit succes is eigenlijk heel eenvoudig: er zijn veranderingen doorgevoerd waar veranderingen noodzakelijk bleken en er is bewaard gebleven wat bewaard moet blijven.’